Sumienie

Wewnętrzna „przestrzeń” pomiędzy  sercem i duchem człowieka jest nazywana sumieniem. W tym miejscu rodzi się interpretacja Bożego prawa moralnego zapisanego w sercu człowieka (por. Rz 2,15). Z tego względu można mówić o Prawie Sumienia (por. Rz 3,19-20). Z uwagi na bliskie związki z sercem człowieka (rozumianym nie fizjologicznie, ale moralnie) sumienie jest czasem mylone z sercem, jednak w rzeczywistości nim nie jest. Sumienie jest bowiem interpretatorem tego, co znajduje się w sercu. Z tego względu może być opisywane jako pochodna serca lub jako jego świadek (por. Rz 2,15; 2 Kor 1,12).
Sumienie jest miarą integralności wewnętrznej człowieka zarówno w postawie wobec Boga (por. Dz 23,1; Rz 9,1), jak i wobec ludzi (por. Dz 24,16). W związku z powyższym może ono przemawiać do człowieka poprzez wewnętrzne myśli (Rz 2,15; Rz 9,1; 1 Kor 4,4), może świadczyć (por. 2 Kor 1,12), oskarżać lub uniewinniać (por. Rz 2,15; 1 Kor 4,4). Jednak sumienie będące jedynie świadkiem lub interpretatorem w ostatecznym rozrachunku nie jest sędzią (por. 1 Kor 4,4), gdyż ostatecznym Sędzią jest sam Bóg, który jest większy od sumienia/serca i wie wszystko (por. 1 J 3,20).
Człowiek jest odpowiedzialny za stan swojego sumienia, podobnie jak i za stan swego serca (por. Dz 24,16). Powinien on dbać o swe sumienie, pamiętając, iż jego stan ma wielki wpływ na innych (por. 1 Kor 10,25-29; 2 Kor 4,2; 2 Kor 5,11). Deprawacja jest bowiem jak epidemia – szerzy się w zastraszającym tempie. Jezus bardzo mocno przestrzegał ludzi, by nie stali się dla innych źródłem deprawacji (por. Mt 18,6; Mk 9,42; Łk 17,2).
W rozumieniu biblijnym i społecznym kontekście można mieć sumienie dobre lub skalane (por. 1 Tm 1,5; 1 Tm 1,19), czyste lub zbrukane/napiętnowane (por. 1 Tm 3,9; 1 Tm 4,2; Tt 1,15; Hbr 3,18), zdrowe lub chore, wrażliwe lub nieczułe (por. Ef 4,19). Martwe uczynki, tzn. te, które nie są dokonywane w Bogu (niemające duchowego znaczenia), zanieczyszczają sumienie człowieka (por. Hbr 9,14).