AngielskiO PANIE, czy ktokolwiek jest na tyle mądry, by mógł zrozumieć wszystko, co zapowiadasz, i innym wyjaśnić, dlaczego ten kraj zginie, dlaczego zostanie spalony i będzie jak pustynia, przez którą ludzie przechodzą z obawami?
Wtedy PAN odpowiedział:
„Ponieważ lud odrzuca Prawo, które mu dałem, i zamiast mnie słuchać, z uporem trwa w zatwardziałości swych serc, oddając cześć bożkom, podobnie jak ich ojcowie, dlatego ja, PAN Zastępów(*1) – Bóg(*2) Izraela – zapowiadam, że nakarmię ten naród piołunem(*3) i napoję zatrutą wodą. Następnie rozproszę ich po świecie, pomiędzy narodami. Wszędzie będą doświadczać prześladowań, aż w końcu zostaną wytępieni(*4)”.
══════════
(*1) Hebr. JHWH Cewaot.
(*2) Hebr. Elohim.
(*3) Piołun – bylica, która w większych dawkach może być trująca.
(*4) Dosł. „poślę za nimi miecz”. Historia pokazuje, że Bóg konsekwentnie realizuje swoją zapowiedź. Po zburzeniu Jerozolimy włącznie ze świątynią (w roku 70 n.e.) Żydzi zostali wygnani z Palestyny. W ten sposób zakończyła się historia biblijnego Izraela. Na uchodźctwie (w tzw. rozproszeniu) zaczęli oni rozwijać nowy rodzaj myśli religijnej zwany judaizmem rabinicznym, którego głównym punktem koncentracji nie była już Biblia, lecz Miszna (stara ustna Tradycja twierdząca, iż zawiera tę część przekazu Bożego Prawa, która nie została zawarta w Biblii, a która wyjaśnia wszystko, co zostało zawarte w Torze. Rabini twierdzą, że Miszna zwana „ustną Torą” została przekazana Mojżeszowi przez Boga na Synaju razem ze spisaną Torą). Miszna rozwijała się przez wieki (najmocniej w okresie międzytestamentalnym). Siłą rzeczy w ten sposób powstało wiele różnych wersji Miszny, które uwzględniały nauczania różnych rabinów, czasami wzajemnie sprzeczne. Przez cały okres biblijnego Izraela Miszna była przekazywana ustnie, głównie przez faryzeuszy. Saduceusze byli temu całkiem przeciwni. Tradycja ustna (Miszna) została spisana dopiero w II/III w. n.e. Przetłumaczona na język aramejski i w nim skomentowana została nazwana Gemarą. Miszna razem z Gemarą tworzą Talmud. W zależności od miejsca rozwoju konkretnej Gemary (Palestyna lub Babilonia) rozróżnia się Talmud Jerozolimski (palestyński) i późniejszy Talmud Babiloński. Talmud (Miszna + Gemara) stał się świętym tekstem judaizmu rabinicznego traktowanym na równi z Tanach (Biblią Hebrajską). Przypomina to nieco sytuację, jaka istnieje w Kościele rzymskokatolickim, gdzie Tradycja i Magisterium Kościoła wraz z jego dokumentami mają status analogiczny do Miszny z Talmudem. Zmiany w teologii żydowskiej poskutkowały także powstaniem nurtu mistyczno-filozoficznego, którego głównym dziełem stała się Kabała oraz inne dzieła, jak Zohar, Ec Haim, Sefer Jecira czy Talmud dziesięciu sefirot.
Żydzi, żyjąc w rozproszeniu, byli, zgodnie z komentowaną zapowiedzią Najwyższego, prześladowani w zasadzie wszędzie z wyjątkiem Rzeczypospolitej, która stała się dla nich bezpieczną ucieczką i przystanią, wręcz nową ziemią obiecaną. Do Polski społeczności żydowskie napływały falami po kolejnych prześladowaniach: z Niemiec, Węgier i Francji (XIV w.), z Austrii, Hiszpanii i Portugalii (XV w.), z Kijowa i Moskwy (XIX w.). Ich głównym protektorem w Polsce był król Kazimierz III Wielki, który nadał im darmo ziemie oraz objął ochronnym prawem. W XVI w. krakowski rabin Mojżesz ben Israel Isserles stwierdził, że „jeśliby Bóg nie dał Żydom Polski jako schronienia, los Izraela byłby rzeczywiście nie do zniesienia”. Z uwagi na wielkie skupisko Żydów w Polsce Zagłada (Szoah), która ze strony Niemców dotknęła ich w czasie II wojny światowej, siłą rzeczy miała miejsce w niemieckich obozach koncentracyjnych zlokalizowanych na terenach okupowanej Polski.
